Saya ada menulis makalah dalam empat
bahagian bertajuk “Menghadapi Kematian” mengenai upacara
menyempurnakan jenazah mengikut budaya India-Hindu di The Malaysian Insider (29 Oktober – 19 November 2012).
Rencana umum itu adalah berdasarkan
pembacaan, pemerhatian dan pengalaman. Bagaimanapun, pada 15 Disember 2012,
saya berpeluang bertemu petugas tanah perkuburan Hindu di Buntong, Ipoh dan
mendapatkan pelbagai maklumat tambahan.
Apabila peluang pertemuan itu dikemukakan
oleh Neelakanthan Munisamy, maka saya dan Murugan Alimuthu yang kebetulan
menemani beliau untuk membuat satu lagi wawancara di Kampung Kacang Putih terus bersetuju.
Pasangan kembar Raman dan Lakshumanan, 41
tahun, menyambut kunjungan kami dengan gembira. Ternyata kami amat bertuah
kerana keluarga itu yang menguruskan tanah perkuburan berkenaan selama enam
keturunan sejak sekitar 200 tahun dahulu biasanya tidak mahu diwawancara mana-mana
media; lebih-lebih lagi berikutan suatu isu yang berlaku baru-baru ini.
Namun, Neelakanthan berjaya mengatur
pertemuan khas ini. Menurut Lakshumanan, tanah perkuburan Hindu di Buntong itu
berusia lebih 300 tahun tetapi kebanyakan kubur rosak atau musnah berikutan
pengeboman tentera Jepun semasa Perang Dunia Kedua.
“Keturunan sebelah datuk saya datang dari Chettinad,
Tamil Nadu, India dan terlibat dalam kerja-kerja pengurusan kubur dan
pembakaran mayat mengikut tradisi Hindu. Selepas datuk kami, Muniandy,
bapa kami, Balachendran pula mengambil alih tugas di sini. Kini, saya pula
meneruskan tradisi itu dengan bantuan adik-beradik,” beliau menceritakan sebelum
membawa kami melawat sekitar tanah perkuburan di sebelah rumah.
Harus juga saya akui bahawa apabila tiba di
tanah perkuburan dan melihat suasana di sana, saya segera teringat akan filem Pitha Magan (2003) lakonan Vikram dan
Surya. Namun, pasti ada perbezaan antara layar perak dan realiti.
Gali kubur sejak kanak-kanak
Agak menarik bahawa pasangan kembar Raman
dan Lakshumanan serta adik-beradik mereka adalah pemegang ijazah sarjana muda.
Sejak pemergian mendiang Balachendran, Lakshumanan memutuskan untuk berhenti
kerja dan menumpukan sepenuh tenaga di tanah perkuburan ini.
“Apabila
bapa kami mengalami masalah kesihatan dan lumpuh sebahagian tubuh, saya sedar
bahawa tradisi pengurusan kubur ini akan berakhir jika salah seorang daripada
tujuh orang adik-beradik tidak meneruskannya secara serius. Maka, saya berhenti
kerja pada awal tahun 1990-an dan memikul tanggungjawab yang saya anggap
sebagai suatu amanah,” katanya.
Saya, Neelakanthan dan Murugan seronok
mendengar pengalaman serta proses pengebumian dan pembakaran mayat secara
tradisional mengikut hukum-hakam agama Hindu dan budaya India yang masih dipegang oleh keluarga
ini tanpa kompromi.
“Ada banyak kisah dan pengalaman istimewa
yang mungkin orang ramai tidak akan percaya kalau kami ceritakan. Misalnya,
mengenai pengalaman melihat roh – bukan hantu – dan kuasa-kuasa ghaib yang
sebenarnya memang wujud di tanah-tanah perkuburan,” Lakshumanan menceritakan
sambil dipersetujui oleh kembarnya, Raman yang hadir sama dalam sesi perbualan
itu.
Mengimbau kenangan silam, beliau
menceritakan bahawa penggali kubur pada tahun 1980-an hanya dibayar lima
ringgit untuk menyempurnakan pengebumian jenazah. Bagi menguruskan pembakaran
jenazah pula, bayarannya sepuluh ringgit.
Raman yang turut terlibat dalam kerja-kerja
di tanah perkuburan sejak usia kanak-kanak mencelah untuk menghuraikan bahawa
tugas mengorek lubang mengambil masa purata empat jam. Beliau masih ingat
bagaimana mereka berdua bertungkus-lumus mengorek lubang bersaiz 9 kaki
(panjang), 4 kaki (lebar) dan 7 kaki (dalam) selepas pulang dari sekolah untuk
membantu mendiang bapa.
“Bukanlah mudah untuk mengorek tanah untuk
mengebumikan jenazah kerana semuanya bergantung pada komposisi tanah. Banyak
pengalaman yang kami pernah lalui. Selalu juga terpaksa menahan gigitan semut
dan serangga lain. Bayaran yang diterima memang tidak seberapa tetapi kami
teruskan demi mengekalkan tradisi,” katanya.
Tapak pengebumian sudah penuh
Lakshumanan menjelaskan bahawa berikutan
mesyuarat dan perbincangan pada awal 1990-an, bayaran sepuluh ringgit bagi
pembakaran jenazah dan lima ringgit bagi pengebumian jenazah dinaikkan kepada
tiga puluh ringgit dan lima belas ringgit. Itu pun tentulah hanya jika ada
kematian dan jika jenazah tidak dibawa ke tanah perkuburan lain atau ke tempat
pembakaran moden yang menggunakan mesin.
Tanah perkuburan yang diuruskan oleh
keluarga Lakshumanan pada mulanya kawasan hutan yang dibersihkan sedikit demi
sedikit. Pada suatu masa dahulu, keluasannya sekitar 14 ekar tetapi kemudian
mengecil kepada tujuh setengah ekar. Malah, kini keluasan tanah perkuburan itu
antara lima dan enam ekar sahaja.
Lakshumanan tidak mahu menghurai lanjut
mengenai perkara itu kerana bimbang menyentuh sensitiviti pihak tertentu.
Tambahan pula, tanah perkuburan berkenaan diuruskan oleh jawatankuasa sebuah
kuil dan keluarga beliau hanya menjalankan kerja-kerja yang diamanahkan demi
meneruskan tradisi tinggalan generasi terdahulu.
Kami dibawa melawat sekitar tanah
perkuburan itu sambil diberikan penerangan lanjut dan terperinci oleh
Lakshumanan. Tiga tapak khas yang disediakan untuk membakar jenazah secara
tradisional menggunakan kayu pokok getah menarik perhatian saya. Tambahan pula,
dua daripadanya sudah siap disusun memandangkan dua jenazah akan dibakar pada
hari berkenaan.
Pengurus kubur itu menerangkan bahawa tapak
perkuburan sudah penuh dan mereka tidak dapat menerima permintaan untuk
mengebumikan jenazah baru. Perlu dinyatakan bahawa dalam budaya India-Hindu,
ada jenazah yang dikebumikan dan ada yang dibakar; seperti saya terangkan dalam
makalah bertajuk “Menghadapi Kematian”.
Menurut Lakshumanan, ada juga keluarga si
mati yang meminta supaya abu daripada jenazah ditanam di kubur. Permintaan itu
juga terpaksa ditolak kerana sudah tidak ada ruang kosong. Maka, abu perlu
dibawa untuk dicairkan di sungai atau laut mengikut tradisi.
Beliau menjelaskan bahawa memang ada banyak
upacara yang perlu dibuat apabila jenazah dibakar. Sejak turun-temurun,
keluarga mereka tidak mahu berkompromi dalam hal ini. Keunikan itulah juga yang
membuatkan ramai orang tetap memilih tanah perkuburan yang mereka uruskan
apabila ada kematian dalam kalangan ahli keluarga.
Bukan sekadar misteri roh dan mayat
Semasa melawat tanah perkuburan, saya
perhatikan beberapa batu nesan yang tumbang dan ada juga tanda-tanda beberapa
bahagian di kawasan itu seperti pernah dikorek menggunakan jentera berat.
Lakshumanan mengakui bahawa pernah ada kerja-kerja mengorek dilakukan pihak
tertentu; tetapi beliau enggan mengulas lanjut.
Nampaknya tanah perkuburan memang penuh
dengan misteri! Bukan hanya misteri berkaitan hantu, roh dan mayat seperti yang
sering diperkatakan, tetapi juga mengenai kumpulan manusia yang masih hidup
serta diberikan amanah menguruskan tanah rizab kubur Hindu.
Saya pernah membaca laporan di beberapa
media mengenai isu melibatkan “politik” tanah perkuburan di sekitar Ipoh.
Misalnya, laporan di Malaysia Nanban,
Tamil Nesan dan Makkal Osai dari Julai 2010 hingga Julai 2011.
Tidak ketinggalan juga peristiwa penyerahan
memorandum bertarikh 5 Ogos 2011 oleh Human Rights Party (HRP Perak) kepada
Menteri Besar, Datuk Seri Dr Zambry Abd Kadir untuk meminta kerajaan negeri
“membina incinerator krematorium moden bagi masyarakat Bukan Islam di atas
sebidang tanah yang selain daripada tanah perkuburan rizab Hindu di Buntong,
Ipoh”.
Hasil carian di internet, saya mendapati
bahawa satu lagi memorandum susulan disampaikan oleh HRP kepada Zambry – dengan
salinan kepada Perdana Menteri tercinta, Datuk Seri Najib Razak – pada 29 Mei
2012 bagi “menuntut menunaikan janji Kerajaan BN Negeri Perak untuk membina
krematorium moden bagi masyarakat yang beragama Hindu di Buntong dan Taiping
sebelum PRU-13”.
HRP mahu supaya semua kubur dan krematorium
masyarakat beragama Hindu digazetkan dan diselenggarakan oleh kerajaan tempatan
serta “tidak sepatutnya menganaktirikan dan menolak tugas kerajaan tempatan
kepada pertubuhan bukan kerajaan, pihak pengurusan kuil dan parti MIC untuk
menguruskan dan menyelenggaranya”.
Bagaimanapun, saya memilih untuk tidak
mengemukakan pertanyaan berhubung isu-isu itu kepada Raman dan Lakshumanan
kerana tidak mahu meletakkan mereka dalam situasi penuh dilema.
Mereka adalah generasi keenam yang tekun
dan penuh dedikasi menguruskan tanah rizab perkuburan Hindu di Buntong sejak
sekitar 200 tahun lalu. Raman khabarnya akan berkahwin tahun hadapan (2013) manakala
Lakshumanan masih bujang. Seorang lagi adik mereka yang turut membantu, juga
belum berkahwin.
Meneruskan legasi turun-temurun
Lalu, apakah tradisi yang diwarisi ini akan
mampu diteruskan sebagai sebuah legasi demi mengekalkan budaya dan keunikan
upacara agama Hindu? Soalan saya disambut dengan ketawa penuh makna oleh
pasangan kembar berkenaan yang berumur 41 tahun.
“Harapan kami adalah bahawa apabila kami
berkahwin dan masing-masing ada anak, maka anak-anak itu akan meneruskan
tradisi ini. Apa yang pasti, kami tidak mahu tradisi keluarga kami terkubur
begitu sahaja,” kata Lakshumanan dengan penuh yakin selepas ketawanya reda.
Menurut beliau, datuknya meninggal dunia
pada usia melebihi 70 tahun, lalu amanah menguruskan tanah perkuburan itu
diambil alih oleh bapa mereka.
“Kalaulah wang menjadi perkiraan, tentulah
bapa, datuk dan moyang kami tidak terlibat dalam pekerjaan ini. Tentu mereka
tidak bertungkus-lumus mempertahankan tanah perkuburan ini. Bagi keturunan
kami, tradisi keluarga perlu dipelihara dan terus menjadi legasi.
“Ibu dan mendiang bapa selalu berpesan,
walau setinggi mana pun kami adik-beradik belajar dan sibuk dengan pekerjaan
bergaji sebesar mana pun, kami tetap perlu bersedia untuk bekerja di tanah
perkuburan ini. Walaupun tanah rizab ini bukan milik kami, tetapi ia menjadi
tapak bagi meneruskan tradisi keluarga sejak turun-temurun,” katanya dengan
penuh semangat.
Walaupun menghadapi cabaran dan rintangan
yang datang dari pelbagai sudut dan daripada pelbagai pihak, keluarganya tetap
mampu bertahan serta mengekalkan tradisi dan integriti. Tidak semuanya dapat
saya catatkan di sini secara terbuka.
Sambil kami melawat tanah perkuburan,
Lakshumanan turut berkongsi pelbagai cerita suka dan duka, aneh dan pelik
melibatkan tingkah-laku orang ramai yang datang ke tempat berkenaan. Tentu
sahaja lawatan saya ke mana-mana tanah perkuburan tidak akan sama selepas ini.
[Uthaya
Sankar SB gemar mengunjungi tempat-tempat yang unik untuk meneroka kisah-kisah
yang kurang diketahui umum. Makalah ini ditulis pada 22 Disember 2012 dan
disiarkan di The Malaysian Insider pada 24 Disember
2012. © Uthaya Sankar SB]